Eén op de vijftien Nederlandse jongeren (13-18 jaar) krijgt een depressie, dikwijls met zware gevolgen. Daarom organiseerde de Mental Health Foundation voor de tweede keer het Depressiegala, een benefiet evenement.
Het is heel belangrijk om meer aandacht te vestigen op jongeren met zware neerslachtigheid die zelfs tot zelfdoding kan leiden. Volgens Darian Leader is het problematisch en onterecht dat mensen in deze situatie stelselmatig worden gediagnosticeerd als zijnde depressief, dat wordt gezien als hersenziekte. Biologische reacties volgen op traumatiserende (onbewuste) ervaringen en niet andersom, zo stelt Leader.
Maar misschien gaat het er om hoe mensen reageren op pijnlijke of traumatiserende ervaringen. Zouden mensen met een grotere kwetsbaarheid depressie ontwikkelen, terwijl anderen in een soortgelijke situatie gevrijwaard zijn?
Leader gaat nog een stap verder en betrekt de maatschappelijke context bij het verhaal.
Waren tot zo’n 40 jaar geleden sommige mensen angstig of neurotisch, tegenwoordig heet dat depressief. Een product van de vooruitgang?Darian Leader, Brits Psychoanalyticus, zet vraagtekens bij de diagnose depressie, die wordt omschreven als een bepaalde reeks biologische gesteldheden, met hersenchemie als basisprobleem. Een hersenziekte die met korte gesprekstherapie aangevuld met langdurige medicatie (antidepressiva) kan worden behandeld. Leader verwerpt het idee dat een foutje in het brein de oorzaak is en wijst op de diepgaand veranderde maatschappij. Denk aan afbraak van sociale steun en solidariteit, van gemeenschapsgevoel, gevoel van leegte en isolement. Depressie heeft maatschappelijke en persoonlijke oorzaken (verlieservaringen), die vervolgens biologische reacties teweeg brengen. Leader staat daarin bepaald niet alleen.
Opvallend in dit geheel is de rol van de farmacie. We leven in een wereld van uiterlijkheden waarin we geluk zien als een staat van zijn, (Awee Prins, filosoof (1957) in ‘Wij snappen niet wat geluk is’, interview Volkskrant Magazine dec 2016) die we allemaal moeten kunnen bereiken en behouden. Daarin is geen plaats voor ziekte, en zeker geen langdurig navelstaren en zelfonderzoek. Liever een pil en hup weer verder. Overheid is meer geïnteresseerd in onze inzetbaarheid dan in een onze (psychische) gezondheid. (kijk maar eens naar de handelswijze rondom ziekteverzuim bij bedrijven) De farmacie is daarop gaan inspelen en zorgt met haar campagnes dat iedereen daadwerkelijk gelooft dat slikken de oplossing is. Leader stelt: ‘de farmacie heeft zowel het beeld van de ziekte als de remedie ervoor gefabriceerd ‘.
En wat te doen aan zoveel psychische nood. De kritiek van Leader, dat slechts de biologische reacties worden bestreden en niet de dieperliggende oorzaak, lijkt terecht. Die dieper liggende oorzaak zou met zeer langdurige therapie tot het bewustzijn moeten worden gebracht. Maar zijn we als samenleving ook bereid deze inspanning te faciliteren? Er is, aldus Trudy Dehue, (1951) hoogleraar wetenschapstheorie, wel een maatschappelijke onderkenning van veel psychisch leiden, maar tegelijkertijd een afnemende bereidheid langdurige geestelijke hulpverlening uit de collectieve middelen te financieren.
Daarbij, als de maatschappij ziekmakend is, is genezing dan überhaupt mogelijk. Kun je vissen die ziek worden van vervuild zeewater wel genezen als het zeewater ziekmakend blijft?
In zijn boek ‘Het nieuwe zwart’ stelt Leader dat de diepere oorzaak van de matheid en gebrek aan levenslust bij veel mensen is gelegen in verlies. Verlies dat veel breder is dan het overlijden van een dierbare. Zo kan ook de volbrenging van een groot verlangen als verlies worden ervaren. Een weinig op de voorgrond tredend verlies is de verlies-overdracht (van het eerder geleden verlies) van een ouder (als kind) op het eigen kind. Dit gebeurt al vroeg na de geboorte en met name door de moeder. (Miller 1923-2010). Dit laatste verlies is de moeder van al onze verliezen, doordat onze collectieve verliezen daar onbewust worden overgedragen.
Verlies geeft verdriet en de wijze waarop we dat verdriet ‘verwerken’ is rouw. De eerste stap is het verlies te kunnen aanschouwen, waarna we het onderkennen en vervolgens erkennen. Maar hoe doe je dat als het verlies onbewust tot je is gekomen of wanneer je de ervaring nog wel helder voor de geest hebt, maar niet de link kan leggen met de problemen waar je nu tegenaan loopt. Problemen die we nu depressie of verslaving noemen.
Leader pleit er voor de onbewuste oorzaak aan te pakken, in plaats van langdurige medicatie. Maar blijven we dan toch niet zitten met het collectieve probleem, zoals Dirk de Wachter (psychiater) het stelt in zijn boek Borderline Times: onze leefwereld wordt gekenmerkt door symptomen van borderline.
