Paul van Tongeren is hoogleraar wijsgerige ethiek. Wat hem steeds weer overrompelt, is wat hij het ‘wonder van betekenis’ noemt: wij nemen de werkelijkheid waar en kennen daar bewust maar ook onbewust voortdurend betekenis aan toe.
Omdat die betekenis ons toevalt en we daar niets voor hoeven te doen, is het voor Paul iets religieus. Als heilige tekst kiest hij Psalm 139 in een bewerking van dichter Anton Korteweg: God is niet iets of iemand, maar het omvattende wat er altijd al is. Het gaat aan je vooraf, het is om je heen waardoor je omvat wordt, op een manier dat er niet aan te ontkomen is. En dat zou je liefde kunnen noemen. Als je op deze wijze naar God kunt kijken, leer je ook om zelfs in de mislukking het goede te kunnen zien. De ultieme test daarbij noemt Paul het aanvaarden van je eigen dood.
Deze uitspraak schept ogenschijnlijk afstand van de woorden van Krishnamurti omdat hij elke vorm van religie bestrijdt – aangezien elke vorm van organisatie, religieus of anderszins, dualiteit veroorzaakt. Dat lijkt een kloppend argument. En al helemaal voor de onderscheidende instituties rondom religies. Van de andere kant is leven als Krishnamurti schier onmogelijk en je kunt je afvragen of een dergelijk leven wel menselijk is. Ben je vrij als je vrij bent van elke emotie, elk verlangen, elk pijn ook en wanneer je alles echt alleen maar ziet zoals het is?
En de andere kant, ondergedompeld in een kerkelijke leer is alles behalve vrij. Maar dan is de vraag: zijn we zoveel vrijer in ons seculiere Nederland? Waren de beklemmende jaren 50 zo beklemmend door de het bestaan van de geloofsrichtingen, of de wijze waarop deze werden gepraktiseerd? Is het kind niet met het badwater weggegooid?
